In tegenstelling tot in de natuurwetenschappen, waar het concept van een "theorie" ondubbelzinnig en duidelijk omschreven is, is er geen universele overeenkomst over de betekenis van deze term in de sociologie. In grote lijnen kunnen een sociologische theorie een hypothese over waarom dingen gebeuren in menselijke samenlevingen, of het kader van overtuigingen en aannames waarbinnen een dergelijke hypothese kan worden voorgesteld.
Biologische/genetische determinisme
Biologische of genetische determinisme is de theorie dat alle kenmerken van een persoon worden, wordt bepaald door de genetische en biologische elementen in plaats van culturele factoren of persoonlijke keuze. De sociologische implicatie van dit gezichtspunt is dat een persoon kan geen morele nemen over zijn daden beslissingen, maar alleen zich gedragen kan zoals zijn genen hebt geprogrammeerd hem te gedragen. Volgens deze theorie niet kan misdaad worden verlaagd of verhoogd in de samenleving door culturele factoren of sociaal beleid, omdat criminelen zijn gewoon mensen die genetisch vatbaar om misdaden te plegen.
Theorie van de communicatie
Communicatie theorie beschrijft samenleving op het gebied van netwerken voor communicatie die communiceren met elkaar door middel van taal, steeds meer en meer complex na verloop van tijd. Groepen mensen Maak gedeelde betekenissen voor concepten van die hun gemeen bezit, en het uitwisselen van betekenissen via taal is wat vormt de basis voor een gemeenschappelijke sociale identiteit. Communicatie theorie is een brede term voor een groep van theorieën, die allemaal verschillende benaderingen voor het beschrijven van dit proces.
Functionalistische sociale theorie
Functionalisme is de theorie dat samenlevingen zijn opgebouwd uit kleinere delen, die elk een rol speelt in het creëren en ondersteunen van de ruimere samenleving. Elke instelling, groep of proces binnen de samenleving kan worden beschouwd als zodanig een deel. In sommige gevallen, kunnen de leden van een bepaalde instelling worden niet op de hoogte van de functie die hun instelling eigenlijk voor de samenleving voert. De functie kan zelfs rechtstreeks aan het beoogde doel van de groep in kwestie worden bestreden. Het organisme behandelt functionalisme vaak als een analogie voor de samenleving als geheel. De verschillende delen van de samenleving worden gezien als analoog aan de verschillende ledematen of organen van een individuele levend wezen.
Theorie van de spontane volgorde
Spontane volgorde is de theorie dat samenleving organiseert zelf in complexe en uiteindelijk voordelige patronen spontaan, door middel van processen die niet onderworpen aan externe controle zijn. Spontane ordetheorie is sceptisch over elke poging om het ontwerpen van een menselijke samenleving volgens blauwdruk of ontwerp. Een persoon, wanneer weggegaan aan haar eigen apparaten en toegestaan om haar eigen belangen, zal de sociale patronen die van het grootste voordeel voor iedereen maken. Spontane ordetheorie is nauw verbonden met de klassiek-liberalisme en laissez-faire kapitalisme. Er zijn filosofische wortels in de sceptisch empirisme van filosofen zoals David Hume.